چاقی، مسئله‌ای پیچیده است و عوامل مختلفی می‌توانند به آن منجر شوند. اغلب افراد تصور می‌کنند که پرخوری و کم‌تحرکی تنها عوامل موثر در افزایش وزن هستند، اما وضعیت چاقی بدون پرخوری نیز وجود دارد. در ادامه، به برخی از علل چاقی بدون پرخوری خواهیم پرداخت.
علل چاقی بدون پرخوری
1. مدل تعادل انرژی در مقابل مدل کربوهیدرات-انسولین: مدل تعادل انرژی بیان می کند افزایش وزن زمانی اتفاق می افتد که افراد انرژی (کالری) بیشتری نسبت به انرژی مصرفی دریافت کنند. به عبارت دیگر، مدل تعادلی یک معادله ی ساده است: کمتر بخورید، بیشتر حرکت کنید.
اما امروزه استدلال می شود که مدل تعادلی، فرآیندهای بیولوژیکی پیچیده تنظیم وزن را بیش از حد ساده می کند. به عنوان جایگزین مدل قبلی، مدل کربوهیدرات-انسولین به عنوان توضیح دقیق تری برای چاقی پیشنهاد می شود.
2. مدل کربوهیدرات-انسولین: بر اساس این مدل، چاقی در درجه اول ناشی از چیزی است که می خوریم، نه مقداری که می خوریم.
3. ادعای جسورانه: پرخوری باعث چاقی نمی شود. روند چاق شدن باعث پرخوری می شود.
پاسخ های هورمونی نقش تعیین کننده ای دارند. به طور خاص، مصرف غذاهای با بار گلیسمی (شاخص رها شدن قند یک غذا در خون) بالا اساساً متابولیسم را تغییر می دهد. این غذاها منجر به افزایش سریع قند خون و سطح انسولین می شوند و باعث افزایش ذخیره چربی و گرسنگی می شوند.
4. کیفیت مهم تر از کمیت است: تمرکز بر کیفیت غذا ضروری است. این موضوع فقط در مورد کالری شماری نیست، بلکه در مورد انواع غذاهایی است که ما انتخاب می کنیم. کربوهیدرات های بسیار فرآوری شده و تصفیه شده (مانند میان وعده های شیرین، نان سفید و نوشیدنی های شیرین) تعادل هورمونی را مختل کرده و به افزایش وزن کمک می کند.
اپیدمی چاقی فعلی تا حدودی به دلیل تغییر رژیم غذایی ما به سمت این غذاها با بار گلیسمی بالا است.
پیشنهاد می کنیم مقاله “برای لاغر شدن چند کالری در روز مصرف کنیم؟” را مطالعه کنید.
5. پیام رسانی سلامت عمومی و افزایش نرخ چاقی: علیرغم اینکه ده ها کمپین های بهداشت عمومی مردم را به خوردن کمتر و ورزش بیشتر تشویق می کرد، نرخ چاقی همچنان در حال افزایش است.
مدل تعادل انرژی نمی تواند تأثیر کیفیت غذا بر متابولیسم را در نظر بگیرد و تبلیغ ساده برای کاهش کالری و افزایش فعالیت بدنی در مهار بیماری های مرتبط با چاقی موثر نبوده است.
6. استراتژی های طولانی مدت: به جای کنترل صرف مقدار غذا، باید غذاهای غنی از مواد مغذی و کامل را در اولویت قرار دهیم. درک اینکه چگونه غذاهای مختلف بر سطح انسولین و متابولیسم تأثیر می گذارد برای مدیریت وزن پایدار بسیار مهم است.
به طور خلاصه، مدل کربوهیدرات-انسولین دیدگاه سنتی را به چالش می کشد که پرخوری به تنهایی باعث چاقی می شود. این اهمیت کیفیت غذا و پاسخ های هورمونی را در شکل دادن به وزن ما برجسته می کند.
بنابراین، شاید زمان آن رسیده است که در رویکرد خود برای مدیریت وزن تجدید نظر کنیم و آنچه را که می خوریم به اندازه مقداری که می خوریم در نظر بگیریم. به یاد داشته باشید، دانش تکامل می‌یابد و دیدگاه‌های علمی همچنان درک ما را از مسائل پیچیده‌ای مانند چاقی اصلاح می‌کنند.
علل دیگر چاقی بدون پرخوری
مصرف دارو یا شرایط پزشکی
مصرف برخی داروها می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
- داروهای ضد‌افسردگی:
برخی داروهای ضد‌افسردگی می‌توانند باعث افزایش وزن شوند. مثال‌هایی از این داروها عبارتند از: آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین، دوکسپین، ایمی‌پرامین، تریمیپرامین، میرتازاپین، پاروکستین و فلووکسامین.
- آنتی‌هیستامین‌ها:
برخی آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند باعث افزایش وزن شوند. این داروها عمدتاً بر روی گیرنده‌های اچ ۱ هیستامین در مغز تأثیر می‌گذارند و می‌توانند اشتها را زیاد کنند. دیفن‌هیدرامین و سیپروهپتادین از این دسته داروها هستند.
- بتا بلاکرها:
برخی از بتا بلاکرها که برای کنترل فشار خون و پیشگیری از حمله قلبی تجویز می‌شوند، ممکن است باعث کم‌تحرکی، کاهش انگیزه برای ورزش‌کردن و افزایش وزن شوند. پروپرانولول از این دسته داروهاست.
- کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها):
داروهای خوراکی ضد التهابی قوی مانند پردنیزولون، دگزامتازون و هیدروکورتیزون می‌توانند باعث مقاومت به انسولین، افزایش سطح گلوکز خون و در نهایت ذخیره چربی بیشتر شوند.
ژنتیک
ژنتیک نقش مهمی در وزن بدن افراد دارد. اگر والدین چاق داشته باشید، احتمال چاقی بدون پرخوری در شما بیشتر است. ژن‌ها می‌توانند بر اشتها، احساس سیری و گرسنگی، نحوه سوخت و ساز بدن، توزیع چربی و حتی پرخوری ناشی از استرس و اضطراب تأثیر بگذارند.
بیش از ۵۰۰ ژن مرتبط با چاقی در انسان شناسایی شده است. افرادی که قبل از ۲ سالگی به چاقی مبتلا شده‌اند، نیز نقش ژنتیک را در چاقی دارند.
برای آشنایی و درک بهتر چاقی ژنتیکی حتما از مقاله دیگر ما بازدید کنید.
چگونه می‌توانید بفهمید ژنتیک عامل چاقی شما است؟
- مشاوره با متخصصان در این زمینه می‌تواند به شناخت بهتری از نقش ژنتیک در چاقی کمک کند.
- مطالعه علمی و دقیق در این زمینه نیز می‌تواند پاسخ به سوالات شما را فراهم کند.
عادت‌های کودکی و نوزادی
محیط و عادت‌های غذایی در دوران کودکی و نوزادی می‌توانند تأثیر زیادی بر رفتار آینده کودکان داشته باشند. به همین دلیل، تربیت کودکان با عادت‌های غذایی سالم و فعالیت بدنی مهم است.
مقاومت به لپتین
لپتین یک هورمون مهم است که به تنظیم متابولیسم و اشتها کمک می‌کند. مقاومت به لپتین می‌تواند منجر به چاقی بدون پرخوری شود.
استرس و موارد مربوط به آن
استرس و شرایط روزمره می‌توانند تأثیر زیادی بر وزن بدن داشته باشند.
در نهایت اگر دچار چنین شرایطی شده اید و با رژیم لاغری و تحرک موفق به کاهش وزن نمی‌شوید، به متخصص جراحی لاغری مراجعه کنید.
ضرورت جراحی لاغری
دیدار با جراح لاغری می‌تواند برای افرادی که دارای اضافه وزن مفرط هستند، توصیه شود. در زیر به برخی از دلایل دیدار با جراح لاغری اشاره می‌کنیم:
- بهبود سلامت قلبی–عروقی: چاقی یکی از علل اصلی بیماری‌های قلبی عروقی مانند بیماری شریان کرونر، نارسایی قلبی و بیماری عروق محیطی است. جراحی لاغری می‌تواند به کاهش این خطرات و پیشگیری از مشکلات مرتبط با قلب کمک کند.
- کاهش دیابت نوع دو: چاقی به عنوان یک عامل خطر برای دیابت نوع 2 در نظر گرفته می‌شود. جراحی لاغری می‌تواند به بهبود دیابت کمک کند.
- کاهش درد مفاصل: کاهش وزن باعث کاهش فشار بر مفاصل می‌شود و می‌تواند در کاهش درد مفاصل مؤثر باشد.
- بهبود فشار خون: جراحی لاغری می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
- بهبود اختلالات خواب: کاهش وزن می‌تواند به بهبود اختلالات خواب مانند آپنه خواب کمک کند.
- کاهش اسید معده: جراحی لاغری می‌تواند به بهبود علائم سوزش معده و کاهش اسید معده منجر شود.
- بهبود روحی و روانی: کاهش وزن می‌تواند به بهبود حالت روحی و کاهش افسردگی کمک کند.
- افزایش طول عمر: کاهش وزن می‌تواند به افزایش طول عمر کمک کند.
جمع بندی
جراحی لاغری یک روش درمانی است که به افرادی که دارای اضافه وزن مفرط هستند، توصیه می‌شود. این عمل جراحی به کاهش وزن کمک می‌کند و می‌تواند در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:
- افراد با شاخص توده بدنی (BMI) بالای 35
- افراد مبتلا به بیماری‌های مرتبط با وزن، مانند دیابت نوع دو و فشارخون بالا
با BMI بیشتر از 30
قطعا افرادی که با آگاهی کافی به تمام جوانب جراحی و مراقبت های بعد از آن در این مسير گام بر می دارند، نتایج بی نظیری به دست آورده و از آن لذت خواهند برد.
عمل جراحی لاغری می‌تواند به کاهش مقدار غذا و کالری مصرفی کمک کند و تأثیر مثبتی بر متابولیسم داشته باشد. لطفاً قبل از تصمیم‌گیری، با پزشکان متخصص مشورت کنید تا بهترین راه حل برای شما مشخص شود.
