چاقی یک بیماری رایج در کشور ایران است که می تواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد. سازمان بهداشت جهانی چاقی را به عنوان “تجمع غیرطبیعی یا بیش از حد چربی که خطری برای سلامتی ایجاد می کند” تعریف می کند. چاقی مفرط شدیدترین شکل چاقی است و با شاخص توده بدن (BMI) بالای ۴۰ تعریف می شود. چاقی مفرط می تواند خطر ابتلا به بیماری های جدی مانند دیابت نوع 2، بیماری قلبی، سکته مغزی، برخی سرطان ها، آرتروز و آپنه خواب را افزایش دهد. در این مقاله، به تعریف چاقی مفرط، علل و عوارض آن، و روش های درمان آن می پردازیم.
چاقی مفرط چیست؟
چاقی مفرط که به آن چاقی درجه 3 نیز گفته می‌شود، یک بیماری جدی است که با تجمع بیش از حد چربی در بدن مشخص می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به بروز طیف وسیعی از مشکلات سلامتی شود. چاقی مفرط زمانی تشخیص داده می‌شود که شاخص توده بدنی (BMI) فرد بیش از ۴۰ باشد. پیشگیری از چاقی مفرط و درمان آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
محاسبه شاخص تودهٔ بدنی
شاخص توده بدنی (BMI) یک اندازه‌گیری ساده از وزن بدن نسبت به قد است. برای محاسبه BMI، وزن بدن به کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب مترتقسیم می‌شود. فرمول محاسبه BMI:
BMI =Kg/m2
مثال: اگر فردی قد ۱۶۵ سانتی‌متر و وزن ۱۱۵ کیلوگرم داشته باشد، BMI او برابر با ۴۲ خواهد بود. این بدان معناست که این فرد دچار چاقی مفرط است.
طبقه بندی BMI:
سازمان بهداشت جهانی (WHO) BMI را به شرح زیر طبقه‌بندی می‌کند:
- زیر 18.5: کمبود وزن
- 5 تا 24.9: وزن نرمال
- 25 تا 29.9: اضافه وزن
- 30 تا 34.9: چاقی درجه 1
- 35 تا 39.9: چاقی درجه 2
- 40 یا بالاتر: چاقی درجه 3
عوارض چاقی چیست؟
چاقی یک بیماری جدی است که می تواند منجر به بروز طیف وسیعی از مشکلات سلامتی شود. این عوارض می توانند بر سلامت جسمی و روانی افراد تأثیر بگذارند.
عوارض جسمی چاقی
- بیماری های قلبی: چاقی خطر ابتلا به بیماری های قلبی، مانند سکته و بیماری عروق کرونر قلب را افزایش می دهد. چربی اضافی بدن می تواند باعث التهاب و آسیب به رگ های خونی شود. این امر می تواند منجر به آترواسکلروز یا تصلب شرایین، که یک بیماری جدی است که می تواند جریان خون را به قلب و سایر اندام ها محدود کند.
- دیابت نوع 2: چاقی یکی از عوامل اصلی خطر ابتلا به دیابت نوع 2 است. دیابت نوع 2 یک بیماری مزمن است که در آن بدن نمی تواند قند خون را به طور موثری پردازش کند. قند خون منبع اصلی انرژی بدن است و از غذاهایی که می خوریم می آید. انسولین هورمونی است که به سلول ها کمک می کند قند خون را از خون جذب کنند و برای انرژی استفاده کنند. در دیابت نوع 2، مقاومت به انسولین در بدن افزایش پيدا کرده و تاثیر آن کاهش می یابد واین امر منجر به افزایش سطح قند خون می شود.
- برخی سرطان ها: چاقی خطر ابتلا به برخی سرطان ها، مانند سرطان پستان، روده بزرگ ،آندومتر رحم و پروستات در آقایان را افزایش می دهد. چاقی می تواند باعث التهاب مزمن شود که می تواند به سلول ها آسیب برساند و باعث جهش شود. این جهش ها می تواند منجر به سرطان شود.
چاقی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را تقریباً دو برابر می کند. چاقی خطر ابتلا به سرطان سینه را در زنان پس از یائسگی افزایش می دهد. برای کاهش خطر ابتلا به سرطان ناشی از چاقی، مهم است که وزن سالم داشته باشید. اگر اضافه وزن یا چاقی دارید حتما در مورد راه های درمان چاقی مفرط مانند جراحی چاقی با پزشک متخصص صحبت کنید.
- آرتروز: چاقی خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می دهد. آرتروز یک بیماری دژنراتیو است که می تواند باعث درد، تورم مفاصل به ویژه در هنگام فعالیت شود. چاقی فشار بیشتری به مفاصل وارد کرده و باعث سایش فضای مفصلی وآسیب به غضروف می شود.
- آپنه خواب: چاقی خطر ابتلا به آپنه خواب را افزایش می دهد. آپنه خواب یک اختلال خواب است که در آن تنفس به طور مکرر در طول شب متوقف می شود. این توقف ها می تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. آپنه خواب سبب کمبود اکسیژن و خواب نامناسب در شب و خواب آلودگی درطی روز و سردرد می شود. همچنین باعث فشارخون نیز می شود.آپنه خواب به دو نوع اصلی تقسیم می شود:
- آپنه خواب انسدادی (OSA): در آپنه خواب انسدادی، انسداد در راه هوایی فوقانی باعث توقف تنفس می شود.
- آپنه خواب مرکزی (CSA): در آپنه خواب مرکزی، مغز سیگنال هایی برای تنفس نمی فرستد.
- فشار خون بالا:چاقی خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد. فشار خون بالا می تواند باعث آسیب به قلب، مغز، کلیه ها و سایر اندام ها شود. فشار خون بالا معمولاً هیچ علامتی ندارد و به همین دلیل به آن قاتل خاموش گفته می‌شود. در موارد شدید فشار خون بالا، ممکن است علائمی مانند سردرد، تاری دید، سرگیجه، خستگی و خونریزی بینی ایجاد شود.
دیس لیپیدمی: چاقی خطر ابتلا به کلسترول و تری‌گلیسیرید بالا را افزایش می دهد.
نارسایی کبد: چاقی خطر ابتلا به نارسایی کبد را افزایش می دهد.
ناباروری: چاقی از طریق اختلالات هورمونی و تنبلی تخمدان ها خطر ابتلا به ناباروری را افزایش می دهد.
عوارض روانی چاقی
چاقی می تواند تأثیر منفی بر سلامت روان افراد نیز داشته باشد. برخی از عوارض روانی چاقی عبارتند از:
- افسردگی: چاقی خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می دهد. کاهش وزن می تواند به بهبود علائم افسردگی ناشی از چاقی کمک کند. با این حال، کاهش وزن می تواند چالش برانگیز باشد، به خصوص اگر افراد دارای اضافه وزن یا چاقی دچار افسردگی نیز باشند.
افراد مبتلا به افسردگی ناشی از چاقی باید با پزشک خود در مورد بهترین روش برای کاهش وزن صحبت کنند. پزشک می تواند به افراد در ایجاد یک برنامه کاهش وزن ایمن و موثر کمک کند.
- اضطراب: چاقی می تواند موجب اضطراب شود. گر اضافه وزن یا چاقی دارید و احساس اضطراب می کنید، مهم است که با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می تواند به شما کمک کند تا علائم اضطراب خود را مدیریت کنید و برنامه ای برای کاهش وزن ایمن و موثر ایجاد کنید.
- کمبود اعتماد به نفس: چاقی می تواند منجر به کمبود اعتماد به نفس، گوشه گیری و از دست دادن موقعیت های شغلی در افراد شود.
چه عواملی باعث اضافه وزن می شوند؟
افزایش وزن زمانی اتفاق می افتد که بدن بیش از میزانی که می سوزد، کالری دریافت کند. این می تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی، فعالیت بدنی، عوامل ژنتیکی و برخی بیماری ها باشد.
رژیم غذایی
رژیم غذایی یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در افزایش وزن است. مصرف بیش از حد غذاهای پرکالری مانند کربوهیدرات ها،غذاهای فرآوری شده، سرخ شده و پرچرب می تواند باعث افزایش وزن شود. همچنین مصرف کالری بیش از حد از طریق نوشیدنی ها، مانند نوشابه های گازدار و آبمیوه های شیرین، می تواند باعث افزایش وزن شود.
فعالیت بدنی
فعالیت بدنی نقش مهمی در حفظ وزن سالم دارد. افرادی که به طور منظم ورزش می کنند، کالری بیشتری می سوزانند و کمتر در معرض افزایش وزن هستند.
عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی نیز می توانند در افزایش وزن نقش داشته باشند. برخی افراد به طور ژنتیکی مستعد ابتلا به چاقی هستند. این افراد ممکن است به راحتی وزن اضافه کنند و به سختی وزن خود را کاهش دهند.
برخی بیماری ها
برخی بیماری ها نیز می توانند باعث افزایش وزن شوند. از جمله این بیماری ها می توان به کم کاری تیروئید،اضطراب و افسردگی و برخی داروها اشاره کرد.
جراحی چاقی یک روش موثر برای کاهش وزن در افراد با شاخص توده بدنی ۳۵ و بالاتر است. با این حال، افراد باید قبل از تصمیم گیری برای انجام جراحی چاقی، باید با پزشک خود مشورت کنند. دکتر حامد عطاردی فوق تخصص لاپاروسکوپی و جراحی چاقی و متابولیک تجربه و مهارت بالایی در این زمینه دارند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان به چاقی مفرط مبتلا هستید، می توانید برای مشاوره و درمان به مطب دکتر عطاردی مراجعه کنید.
